کتاب عکس عشایر موزه تصویری مردم شناسی عشایر است

کتاب “جلوه‌هایی از زندگی عشایر ارسباران” اثر محمدرضا بهمرام علاوه بر ارزش‌های هنری و فنی آثار، به واقع موزه مصور در مردم‌شناسی عشایر است و از نظر گردشگری عشایر نیز اهمیت دارد.

کتاب عکس “جلوه‌هایی از زندگی عشایر ارسباران” حاصل تلاش ارزشمند ۲۵ ساله این هنرمند اهری بوده و از جنبه های مختلف اهمیت دارد. این کتاب علاوه بر ارزش‌های هنری و فنی آثار، به واقع موزه مصور در مردم‌شناسی عشایر است و از نظر گردشگری عشایر نیز اهمیت دارد با انعکاس جلوه های نوستالژیک از حیات سنتی عشایر انگار نظیره تصویری برای حیدربابایه سلام است.

عکاسی عشایر از گذشته جزو موضوعات مورد علاقه آقای بهمرام بود و در چند سال اخیر به یکی موضوعات اصلی یا اصلی ترین موضوع مورد توجه عکاسان اهری تبدیل شده است. برگزاری چندین اردوی عکاسی در جوامع عشایری از سوی انجمن هنر عکاسی اهر و انتشار گزارش های تصویری پرتعداد در این موضوع از سوی عکاسان اهری از جمله سعید قاسمی در همین راستا قابل ارزیابی است.

شاید این گمان در میان آید که ورود عکاسان اهر به موضوع عشایر زیاد است. ورود آنها به موضوع عشایر زیاد بوده اما زیادی نبوده است چراکه کار عکاسی در موضوع عشایر تمام شدنی نیست و هنوز کار ناکرده بسیار است و اما چرا موضوع عشایر و روستا در ارسباران و ورود گسترده عکاسان به این موضوع اهمیت دارد؟ درواقع ارسباران یک منطقه ویژه روستایی و عشایری است منطقه قره داغ با بیش از هزار پاره آبادی؛ هویت و کارکرد روستایی و عشایری خود را حفظ کرده است.

اگرچه در قرن اخیر نسبت جمعیت روستایی و شهری در کشور  برعکس شده و اکنون ۷۴ درصد جمعیت کشور شهرنشین هستند اما آن نسبت گذشته هنوز در قره داغ برقرار است. تعداد یک سوم روستاهای استان در منطقه ارسباران واقع هستند و تمام طوایف ایل قره داغ و بخشی از طوایف ایل شاهسون (یعنی هر دو ایل عشایر استان) در منطقه ارسباران ییلاق و قشلاق دارند. براساس آمار سرشماری رسمی ۶۷ درصد جمعیت منطقه قره داغ در جوامع روستایی و عشایری ساکن هستند.

حیات عشایری هویت فرهنگی و اجتماعی مبتنی بر شیوه معیشت خود را دارد و بر مجموعه ای از ارزش ها و هنجارها و آداب و رسوم و سنن و فولکلور ریشه دار استوار است. جوامع عشایری منطقه به خاطر زیست سنتی و پایبندی به شیوه های بومی زندگی هنوز بسیاری از عناصر فرهنگ بومی منطقه همچون؛ زبان، لباس، ادبیات شفاهی، بازی ها، موسیقی عاشیقی، غذاهای سنتی، رسوم و سنن و… را حفظ کرده است.

موضوعات و نکات بسیاری در حیات عشایر وجود دارد که نیاز به مطالعه و پژوهش و مستندسازی دارد و کار هنری چون عکاسی درباره آنها به طور وسیع و عمیق می تواند انجام بگیرد. کوچ، ائل یولی، آلاچیق، پرورش دام، تهیه لبنیات، پخت غذاها، ازدواج، لباس، پشم چینی، چوپانی، زیراندازها، بئشیک، آداب و رسوم رایج در ارتباطات و مناسبات ایلی و خانوادگی و… نکات ریز و درشت بسیاری از منظر فرهنگ و هنر و میراث معنوی جلوه های بسیاری برای عکاسی دارد. برای نمونه؛ در حیات عشایر “کوچ” یک حرکت بزرگ هویت یافته محسوب می شود. کوچ عشایر تنها یک رویداد معیشتی نیست بلکه دارای ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی است و از ابعاد مختلف قابل بررسی است. سال گذشته “کوچ سنتی عشایر ایل قره داغ” در فهرست آثار ناملموس ملی کشور ثبت شد.

گفتنی است؛ مراسم رونمایی از کتاب عکس جلوه‌هایی از زندگی عشایر ارسباران اثر محمدرضا بهمرام شهریورماه امسال در اهر برگزار شد.

یادداشت: جعفر خضوعی