شاخص های مطالعه شهروندان اهری در سال ۱۳۹۴

بالا بودن شمارگان کتاب و میزان مراجعه مردم به کتابخانه های عمومی، از شاخصه های مهم برای سنجش سرانه مطالعه در هر جامعه ای محسوب می شوند. متاسفانه در کشور ما بررسی این شاخصها، نشان دهنده سرانه پایین مطالعه در جامعه است. جامعه ای که باید نسبت به سایر جوامع و فرهنگ های انسانی، بیشترین میزان مطالعه را به خود اختصاص دهد؛ چرا که معجزه بزرگ و ماندگار پیامبر عظیم الشان اسلام، بنیانگذار مکتب اسلام، «کتاب» هست و اولین دستور الهی در این آیین مقدس امر به «خواندن» بوده است. همه فرهنگها با کتاب آغاز می شوند و با کتاب رشد می کنند و غنی و پربار می شوند؛ پس برای رشد فرهنگی جامعه، بویژه جامعه اسلامی، باید خواند و خواند و خواند؛ خواندن مفید و هدفدار.
در این گزارش به شاخص های خواندن و مطالعه شهروندان اهری در سال ۱۳۹۴ پرداخته ایم تا بدین ترتیب هم نگاهی اجمالی به وضعیت کتابخوانی شهر داشته باشیم و هم با سلیقه مطالعاتی همشهریانمان بیشتر آشنا شویم. لازم به ذکر است آمارهای ارائه شده در این یادداشت منحصرا میزان عضویت و امانت و مطالعه کتاب در کتابخانه های عمومی (نهادی) اهر را بیان کرده و میزان مطالعه کتاب، روزنامه و … را که هر شهروند می تواند از محلی غیر از کتابخانه عمومی تهیه و مطالعه نماید، در این گزارش لحاظ نشده است.
مطابق آمارهای کتابخانه ای در سال ۹۴، ۴۲۷۲ نفر از شهروندان اهری به عضویت کتابخانه های عمومی اهر در آمده و برای بهره گیری از خدمات کتابخانه ای ثبت نام کرده اند که از این تعداد، نسبت خانمها به آقایان بیشتر بوده و تعداد بیشتری از آنان عضو کتابخانه ها شده اند.
از میان گروههای مختلف سنی، که از خردسالی گرفته تا سنین کهنسالی، می توانند به عضویت کتابخانه ها در آمده و از کتب مناسب سن و علاقه و تخصص خود استفاده کنند، بیشترین تعداد عضویت مربوط به گروههای سنی ما بین ۱۴ الی ۲۵ سال می باشد، بنابراین رویکرد قشر جوان به سمت مطالعه و کتابخوانی در شهر اهر، حد نسبتا خوبی هست و امیدواریم این گرایش در سال جدید بیشتر نیز شود. استقبال خانواده های جوان نیز از مطالعه به مراتب بهتر از سالهای قبل شده و والدین جوان به مطالعه خردسالان خود نیز اهمیت می دهند که این امر نشانه خوبی از ارتقای فرهنگی و درک اهمیت مطالعه در بین خانواده ها به خصوص خانواده های جوان هست. سال گذشته ۱۱۱ نفر کودک زیر ۷ سال در کتابخانه های عمومی اهر توسط والدین شان ثبت نام نموده اند و علاوه بر استفاده از کتابهای مختص این گروه سنی که مدام در حال روزآمد شدن می باشند، از برنامه های قصه گویی، کتابخوانی و سایر برنامه های متنوع فرهنگی که در بخش های کودک کتابخانه ها برای ترغیب کودکان و خردسالان به کتابخوانی و علاقه به کتابخانه به عنوان یک محیط شاد و آموزنده، بهره برده اند.
از ابتدای سال ۹۴، تعداد ۴۷۵۳۶ مورد امانت کتاب در کتابخانه های عمومی اهر ثبت شده است. که از این تعداد، ۳۴۲۰۲ مورد امانت خارج از کتابخانه و ۱۳۳۳۴ مورد امانت موقت برای استفاده در داخل کتابخانه ها بوده است. بیشترین میزان امانت بر اساس تحصیلات به ترتیب به سه مقطع کارشناسی، متوسطه، ابتدایی و کمترین میزان به مقطع دکترا اختصاص دارد.
از بین ۱۰ رده موضوعی طبقه بندی کتابها، بیشترین مورد مراجعه بر اساس موضوع به «ادبیات» اختصاص یافته و موضوعات «علوم محض»، «دین» و «علوم اجتماعی»در رده های بعدی جای گرفته اند. کمترین میزان مراجعه در این بخش کتب رده «کلیات» می باشند.
شهروندان اهری، عملکرد مطلوبی در میزان اهدای کتاب به کتابخانه های عمومی نسبت به اکثر شهرهای استان داشته اند. از مجموع کتابهایی که در سال ۹۴ به منظور روزآمدسازی مجموعه منابع کتابخانه های عمومی اهر به این مجموعه ها اضافه شده است، تعداد ۵۷۸۱ مورد کتب اهدایی شهروندان به کتابخانه ها می باشد که از این لحاظ یعنی میزان کتب اهدایی شهروندان به کتابخانه ها، شهرستان اهر در سطح استان مقام خوبی را به خود اختصاص داده است و این امر مایه مباهات و افتخار بوده و نشانگر سطح بالای رشد فرهنگی در جامعه شهرستان اهر می باشد.
و اما در مقابل سخاوت فرهنگی همشهریان اهری به یکدیگر که با اهدای کتاب به کتابخانه های عمومی، جهت استفاده سایر شهروندان صورت گرفت، اداره کتابخانه های عمومی اهر نیز در پاسخ به این اقدام نیکو، در طول سال ۹۴ بیش از ۲۵۰۰۰ نسخه کتاب را به واسطه ایستگاههای مطالعه و گنجه های پیک مهر که در مراکز و اماکن پر تردد شهر تعبیه شده است، بدون پرداخت کمترین هزینه و بطور کاملا رایگان پاسخی شایسته داد.
در اقدامی دیگر، این اداره با طرحهای عضویت نیم بهاء و رایگان که در طول سال در مناسبتهای مختلف برگزار کرد، بیش از ۷۰ هزار منبع مطالعاتی موجود در قفسه های کتابخانه های خود را در دسترس عموم علاقمندان مطالعه قرار داد. در توضیح طرحهای عضویت نیم بهاء و رایگان در کتابخانه های اهر گفتنی است، این طرحها از جمله طرحهای موفق این اداره برای جذب افراد به کتابخانه و کتابخوان نمودن عموم مردم در سالی که گذشت بود، بطوریکه طی سال ۹۴، بیش از ۳۰۰۰ نفر از شهروندان اهری از این طرحها استفاده نموده و با پرداخت مبلغی ناچیز از خدمات کتابخانه ای، کتابخانه های شیخ شهاب الدین اهری و آیت ا… نجفی اهری برخوردار شده اند. لازم به ذکر می باشد که اسقبال از طرح عضویت نیم بها بیشتر از عضویت رایگان بوده و اکثر همشهریان برای عضویت در کتابخانه این طرح را ترجیح دادند.
و اما عناوین کتابهای پر طرفدار کتابخانه های عمومی اهر :
کتاب های : باغ مارشال؛ تفسیر نمونه؛ خواستها، پرسشها، مکتبها و مسائل روز؛ دالان بهشت؛ فرهنگ معاصر هزاره انگلیسی به فارسی؛ کلبه آن سوی باغ؛ لطیفه های کودکانه؛ من او؛ بر باد رفته و پنج گنج ادبیات جامع؛ ۱۰ عنوان کتابی هستند که به ترتیب بیشترین میزان امانت کتاب را از بین منابع کتابخانه ای کتابخانه های عمومی اهر به خود اختصاص داده و عنوان پرطرفدارترین کتابها را در سال ۹۴ از سوی شهروندان اهری دریافت کرده اند. با نگاهی به عناوین این کتابها به روشنی می توان دریافت که سلیقه مطالعاتی همشهریان اهری، بیشتر به رمان و ادبیات داستانی اختصاص دارد و سایر موضوعات در اولویت های بعدی قرار گرفته اند.
با توجه به اینکه شعار نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سال ۱۳۹۵، «خواندن» اعلام شده است، امیدواریم با تلاشها و اقدامات موثر و مفید از سوی همه دست اندرکاران تولید و توزیع کتاب و اقلام مطالعاتی کشور، شاخص های مطالعه کشور نسبت به سال گذشته بهبود یابد. و برای اداره کتابخانه های عمومی شهرستان اهر نیز آرزومندیم سالی پر بار را آغاز کرده باشد و با تلاش و همکاری تمامی ادارات شهرستان با این اداره، شاهد عملکردهای بیشتر و بهتری در حوزه کتابخوانی نسبت به سالهای گذشته باشیم.
یادداشت: نسرین مسیبی
کارشناس امور فرهنگی اداره کتابخانه های عمومی شهرستان اهر